Dear AIPA Members and Supporters, Below is a review of the recently published book about AIPA titled ‘Fenomen Australijskiego Instytutu Spraw Polskich. Przyklad aktywnosci obywatelskiej polskiej inteligencji w Australii po 1989 roku’. The review below was written by Adam Warzel, a founding member and President, in 2005-2009 and 2015-2017.
Fenomen Australijskiego Instytutu Spraw Polskich Zofii Kinowskiej-Mazaraki, wydana w listopadzie 2021 roku przez Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, to książka bezcenna dla tych którzy chcieliby dowiedzieć się o działalności polskiej emigracji w Australii na przestrzeni ostatnich 40 lat. Praca ta oparta jest na wynikach szczegółowej kwerendy tysięcy dokumentów i czasopism oraz badań ankietowych i bezpośrednich wywiadów z działaczami australijsko-polskiego Instytutu (AIPA), prowadzonych przez polską socjolożkę w ramach procesu habilitacyjnego. Podtytuł książki Przykład Aktywności Obywatelskiej Polskiej Inteligencji w Australii po 1989 roku, uściśla to co jest głównym obszarem analizy tejże pracy.
Ale zacznijmy od użytego w tytule terminu “fenomen” . Dlaczego autorka tak właśnie tytułuje książkę? To celne i uzasadnione pytanie na które odpowiedź znajdziemy spoglądając na działalność AIPy. To dzięki AIPie, w ciągu ostatnich 30 lat odwiedziło Australię w ramach tur odczytowych 3 polskich premierów, 1 wicepremier, 3 ministrów spraw zagranicznych, 3 prezesów Narodowego Banku Polskiego, czołowi reformatorzy polskiej gospodarki, wybitni działacze praw człowieka, dziennikarze, naukowcy i wiele znaczących postaci najnowszej historii Polski. Lista zaproszonych osób jest długa. Przyjechali by opowiadać o polskiej drodze do demokracji, o transformacji wczesnych last 90-tych, a w miarę upływu lat by opowiadać po prostu o Polsce. Wśród odbiorców informacji przekazywanych przez polskich gości byli i pozostają australijscy politycy i przedstawiciele placówek rządowych, naukowcy, dziennikarze, reprezentanci świata australijskiego biznesu i kultury, a także liderzy środowisk wielokulturowych, w tym przede wszystkim Żydzi i Ukraińcy. Tej ostatniej kwestii, autorka poświęca zresztą wiele miejsca przy okazji omawiania unikalnego dla emigracji polskiej na świecie – dialogu polsko-żydowskiego, zainicjowanego przez AIPę w Australii.
To wszystko, jak słusznie zauważa autorka, australijsko-polski Instytut osiągnął dysponując niewielkimi środkami finansowymi, polegając głównie na składkach członkowskich i zaangażowaniu społecznym swoich działaczy. Fenomen? Na to pytanie każdy odpowie sobie sam po przeczytaniu książki.
To co uderza czytelnika już od pierwszych stron Fenomenu, to niezwykła rzetelność i wieloaspektowość podejścia badawczego. Kinowska nie koncentruje się wyłącznie na opisie działań Instytutu, ale analizuje środowiska które powołały go do życia . Pokazuje kim byli/są działacze AIPy, tak w sensie tzw. metryki socjologicznej to znaczy: wykształcenia, wieku, płci, ale przede wszystkim motywów które nimi kierowały oraz proweniencji środowiskowo-organizacyjnej. Dla realizacji tego zadania i pokazania charakterystyki demograficznej środowiska AIPy, Kinowska przeprowadziła badania ankietowe wśród jej członków na które udzieliło odpowiedzi aż 47 osób.
Autorka doszukuje się korzeni powstałej w 1991 roku AIPy, w kilku organizacjach działających w Australii w latach 80-tych: Stowarzyszeniu Młodych Polaków w Melbourne, Fundacji Polcul, Związku Wolnych Polaków “Solidarność”, Biurze Informacyjnym NSZZ Solidarność i Australijskim Funduszu Solidarności z Polską, ale może przede wszystkim w stworzonym w USA przez Andrzeja Ehrenkreutza, Północno-Amerykańskim Studium Spraw Polskich.
Cechą wyróżniającą działaczy AIPy, na którą zwraca uwagę autorka, było i pozostaje ich zaangażowanie w istotne debaty publiczne, które przetoczyły się przez środowisko polskie w Australii pod koniec lat 80-tych. Jedną z nich była tzw. “wojna” wokół polskiej sekcji radia SBS 3EA, drugą, debata – poprzeć czy nie poprzeć?- wokół wyborów 4 czerwca 1989 roku. Obie kwestie miały silny efekt polaryzujący jeśli chodzi o australijską polonię, ale skonsolidowały środowiska które wkrótce miały utworzyć AIPę. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na niezwykle ciekawy wątek relacji pomiędzy tzw. starą (powojenną) falą emigracji polskiej a emigracją solidarnościową lat 80-tych. Bez zaznajomienia się z kwestią dynamiki tych relacji, nie można w pełni zrozumieć fenomenu AIPy.
Niezwykle ciekawym aspektem poruszanym przez Kinowską, jest dostrzeżony przez nią inteligencki charakter Instytutu. Autorka wyróżnia dwa elementy inteligenckości: wysokie wykształcenie członków organizacji i ich prospołeczny etos. Ta druga cecha wyraża się wg. autorki m.in. w dążeniu do realizowania interesu publicznego. Autorka zwraca uwagę na tzw. motyw służby, który jest dostrzegalny jako ważny cel zaangażowania społecznego działaczy tej organizacji.
Fenomen to książka ważna i świetnie napisana. Każdy kto jest choć trochę zainteresowany problematyką emigracji polskiej w Australii, powinien mieć ją w swojej bibliotece.
Gorąco ją Państwu polecam.
Adam Warzel, współzałożyciel AIPy, prezes w latach 2005-2009 I 2015-2017.
Książkę zamawiać można w: Instytut Studiów Politycznych PAN, Dział Wydawnictw00-625 Warszawa, ul. Polna 18/20 tel. (22) 825-52-21 w.123 fax: (22) 825-21-46 E-mail: books@isppan.waw.pl
Dostępna też jako ebook
